“Onderwijs is niet het vullen van een vat, maar het ontsteken van een vuur” is een quote die je regelmatig tegenkomt maar die niet helemaal klopt en waar toch meer over te vertellen en te ontdekken valt.

Ontsteken van een vuur

Er wordt het afgelopen jaar veel nagedacht en geschreven over het onderwijs waarin het ambacht van de leraar, docent, juf, meester, hoogleraar of professor gelukkig steeds meer op waarde wordt geschat. In deze individualistische tijd ontdekken we dat het toch fijn is als iemand de wereld van kennis en vaardigheden voor je opent. Iemand die je daarin begeleidt en helpt je weg te vinden in de chaos van informatie die beschikbaar is.

In deze prachtige quote wordt oorspronkelijk niet specifiek het onderwijs genoemd en de quote wordt grappig genoeg in visiedocumenten van scholen wisselend toegeschreven aan W.B. Yeats, Socrates en Heraklitis maar is toch echt gebasseerd op een tekst van Plutarchus waar hij schrijft over de geest die niet gevuld moet worden als een vat, maar is als hout dat moet worden ontstoken. In 1892 voegde Benjamin Jowett daar in een weergave het woord onderwijs aan toe. De oorspronkelijke tekst zou je het beste als volgt kunnen vertalen.

“Want de geest is niet een vat om te vullen, maar hout dat moet worden ontstoken tot een vonk die wil leren en een vurig verlangen naar waarheid”

(Plutarchus, Moralia I, De recta ratione audiendi, 48C4f, eigen vertaling)

Hout en vuur

Het gaat dus eigenlijk niet over het vuur, maar om het hout. En niet specifiek over de leraar of het onderwijs maar de behoefte van degene die luistert en zich graag wil ontwikkelen. Het gaat om de leerling en niet om de methode.

Elk hout heeft weer een andere aanpak nodig. Loofhout zoals eiken kan goed en lang branden maar gaat lastiger aan. Naaldhout vlamt snel, maar ook onrustig en kettert alle kanten op. Berkenhout is goed aan te krijgen en brand dan rustig met een stabiele vuurtje.

Er is geen perfecte aanpak. Er is geen perfecte methodiek. Het zal altijd een spel blijven van luisteren en lezen. Van kijken wat het hout doet en wat de omstandigheden zijn. De leraar, coach of mentor moet daarin niet alleen gericht zijn op overdracht van kennis maar op het begrijpen van wat het hout nodig heeft om tot ontsteking te komen.

Luisteren

Er is gelukkig ook een taak weggelegd voor het hout zelf. Het hout moet ook willen. Dit is de essentie van coaching waarin er een (basis)verlangen moet zijn om te groeien en te ontwikkelen. Plutarchus schrijft dat het anders kan zijn dat je jezelf keer op keer op een luie manier warmt aan een vuurtje zonder dat je een vonk in je eigen hart laat ontstaan waardoor jijzelf weer een doorgever zou kunnen worden.

Het werkt dus twee kanten op, zowel in het onderwijs als in coaching. Het is tijd om het ambacht van het ontsteken weer in ere te herstellen! Er is een nieuw gilde nodig van vuurmeesters met een passie waar de vonken vanaf vliegen!